Czy spółka może być twórcą i skorzystać ze zwolnienia VAT

Ustawa o podatku od towarów i usług przewiduje szereg zwolnień przedmiotowych, które mogą znacząco wpłynąć na obciążenia podatkowe przedsiębiorców. Szczególnie interesujące są zwolnienia dotyczące usług świadczonych przez twórców i artystów, które budzą wiele pytań wśród podatników prowadzących działalność gospodarczą w różnych formach prawnych. Kluczowe pytanie dotyczy tego, czy spółki mogą skorzystać z preferencyjnych rozwiązań podatkowych przewidzianych dla indywidualnych twórców i artystów wykonawców.

Problematyka ta nabiera szczególnego znaczenia w kontekście rosnącej liczby przedsiębiorstw działających w branży kreatywnej, które świadczą usługi o charakterze kulturalnym. Wiele z tych podmiotów prowadzi działalność w formie spółek, zatrudniając przy tym osoby o kwalifikacjach artystycznych lub twórczych. Naturalne jest zatem pytanie o możliwość zastosowania korzystnych regulacji podatkowych przewidzianych dla indywidualnych twórców również w przypadku działalności prowadzonej przez spółki.

Zwolnienie przedmiotowe z VAT dla usług twórców i artystów

Podstawowym punktem wyjścia do analizy omawianej problematyki jest określenie, kto może być podatnikiem VAT zgodnie z polskim prawem podatkowym. Ustawa o podatku od towarów i usług w artykule 15 ustęp 1 jasno wskazuje, że podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, które wykonują samodzielnie działalność gospodarczą. Kluczowe jest przy tym to, że status podatnika nie zależy od celu ani rezultatu prowadzonej działalności gospodarczej.

Oznacza to w praktyce, że spółki niezależnie od swojej formy prawnej są traktowane jako odrębni podatnicy VAT w stosunku do swoich wspólników. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna, spółka jawna czy też spółka komandytowa - każda z tych form prawnych stanowi odrębny podmiot podatkowy, który ma swoje własne obowiązki i prawa w zakresie podatku od towarów i usług.

Ustawa o VAT w artykule 43 ustęp 1 zawiera obszerny katalog zwolnień przedmiotowych, które mają na celu wspieranie określonych dziedzin działalności gospodarczej uznanych za społecznie użyteczne. Punkt 33 tego artykułu dotyczy bezpośrednio usług kulturalnych i wyróżnia dwie główne kategorie podmiotów uprawnionych do zwolnienia.

Pierwsza kategoria obejmuje podmioty prawa publicznego oraz inne podmioty uznane na podstawie odrębnych przepisów za instytucje o charakterze kulturalnym lub wpisane do rejestru instytucji kultury. Ta grupa podmiotów może świadczyć zwolnione usługi kulturalne oraz dokonywać dostaw towarów ściśle z tymi usługami związanych.

Druga kategoria, która jest przedmiotem naszego szczególnego zainteresowania, dotyczy indywidualnych twórców i artystów wykonawców w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Usługi świadczone przez tę grupę podmiotów są zwolnione z VAT pod warunkiem, że są wynagradzane w formie honorariów, w tym za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw do artystycznego wykonania utworów.

1. Świadczone usługi muszą mieścić się w pojęciu usług kulturalnych
2. Usługi muszą być świadczone przez twórcę lub artystę wykonawcę w rozumieniu ustawy o prawie autorskim
3. Usługi muszą być wynagradzane w formie honorariów
4. Zwolnienie obejmuje również przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich
5. Warunki te muszą być spełnione kumulatywnie dla zastosowania zwolnienia

Ustawa o podatku od towarów i usług oraz przepisy wykonawcze nie zawierają definicji pojęć "kultura" i "usługa kulturalna". W związku z tym przy interpretacji przepisu artykułu 43 ustęp 1 punkt 33 litera b ustawy należy stosować wykładnię literalną, odwołując się do językowego znaczenia tych terminów.

Kultura w najszerszym rozumieniu oznacza materialną i umysłową działalność społeczeństw oraz wszystkie jej wytwory. W praktyce oznacza to ogół wytworów i osiągnięć z dziedziny sztuki, które funkcjonują w postaci dzieł artystycznych związanych z różnorodnymi formami twórczości artystycznej. Może to obejmować twórczość o charakterze literackim, naukowym, plastycznym, muzycznym czy też inne formy ekspresji artystycznej.

Za usługi kulturalne można uznać wszelkie usługi polegające na upowszechnianiu i ochronie kultury, przez którą należy rozumieć naturalne i kulturalne dziedzictwo ludzkości o charakterze zarówno materialnym, jak i niematerialnym. Takie szerokie ujęcie pozwala objąć zwolnieniem różnorodne formy działalności artystycznej i twórczej.

Definicja twórcy i artysty wykonawcy

Przepis artykułu 43 ustęp 1 punkt 33 litera b ustawy o VAT bezpośrednio odsyła do treści ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. To właśnie w tej ustawie należy szukać definicji kluczowych pojęć, które decydują o możliwości skorzystania ze zwolnienia podatkowego.

Zgodnie z artykułem 1 ustęp 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Taki przejaw działalności twórczej nazywany jest utworem.

Ustawa szczegółowo wylicza kategorie utworów, które mogą być przedmiotem prawa autorskiego. Należą do nich utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi czy znakami graficznymi, takie jak dzieła literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe. Chronione są również utwory plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, a także architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne.

• Utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi i znakami graficznymi
• Utwory plastyczne i fotograficzne
• Utwory lutnicze i wzornictwa przemysłowego
• Utwory architektoniczne i urbanistyczne
• Utwory muzyczne i słowno-muzyczne
• Utwory sceniczne, choreograficzne i pantomimiczne
• Utwory audiowizualne, w tym filmowe

Równie istotna jest definicja artysty wykonawcy, która została zawarta w artykule 86 ustęp 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Artyście wykonawcy przysługuje wyłączne prawo do ochrony dóbr osobistych, w szczególności w zakresie wskazywania go jako wykonawcy, decydowania o sposobie oznaczenia wykonawcy oraz sprzeciwiania się zmianom wykonania, które mogłyby naruszać jego dobre imię.

Artysta wykonawca ma również prawo korzystania z artystycznego wykonania i rozporządzania prawami do niego na określonych polach eksploatacji. Obejmuje to między innymi wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy artystycznego wykonania oraz rozpowszechnianie artystycznego wykonania w różnych formach.

Z analizy powyższych przepisów można wywieść, że twórcą w rozumieniu ustawy jest każda osoba, która faktycznie prowadzi działalność twórczą, czyli działalność, której efektem jest powstanie utworu w rozumieniu artykułu 1 ustęp 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Kluczowe jest przy tym określenie "przejaw działalności twórczej", które należy rozumieć jako uzewnętrzniony rezultat działalności człowieka o charakterze kreacyjnym.

Przykład praktyczny: Malarz prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą tworzy obrazy na zamówienie klientów. Jego prace mają indywidualny charakter artystyczny i są chronione prawem autorskim. Usługi malarskie świadczone przez tego artystę, wynagradzane w formie honorariów, mogą korzystać ze zwolnienia z VAT jako usługi kulturalne świadczone przez indywidualnego twórcy.

Stanowisko organów podatkowych wobec spółek

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z dnia 23 sierpnia 2024 roku o numerze 0111-KDIB3-2.4012.335.2024.2.ASZ zajął jednoznaczne stanowisko w kwestii możliwości przypisania cech twórcy czy artysty wykonawcy spółkom. Organ podatkowy kategorycznie stwierdził, że takich cech z pewnością nie można przypisać podmiotom zbiorowym, jakimi są spółki.

Kluczowym argumentem przemawiającym za takim stanowiskiem jest wymóg posiadania statusu indywidualnego twórcy lub artysty wykonawcy dla skorzystania ze zwolnienia określonego w artykule 43 ustęp 1 punkt 33 litera b ustawy o VAT. Spółka, jako podmiot gospodarczy o charakterze zbiorowym, nie może uzyskać takiego statusu, który może być przyznany wyłącznie personalnie konkretnej osobie fizycznej.

Organ podatkowy podkreślił, że tylko i wyłącznie usługi świadczone przez osoby fizyczne mające status indywidualnego twórcy lub artysty wykonawcy mogą być objęte zwolnieniem określonym w artykule 43 ustęp 1 punkt 33 litera b ustawy o VAT. Oznacza to, że forma prawna prowadzenia działalności gospodarczej ma kluczowe znaczenie dla możliwości skorzystania z tego typu preferencji podatkowych.

Stanowisko to ma daleko idące konsekwencje praktyczne dla przedsiębiorców działających w branży kreatywnej. Nawet jeśli spółka zatrudnia wybitnych artystów, malarzy, rzeźbiarzy czy innych twórców, sama spółka jako podmiot prawny nie może skorzystać ze zwolnienia przewidzianego dla indywidualnych twórców i artystów wykonawców.

Praktyczne konsekwencje dla działalności gospodarczej

Orzeczenie Dyrektora KIS ma istotne znaczenie dla przedsiębiorców rozważających wybór formy prawnej prowadzenia działalności w branży kreatywnej. Decyzja o prowadzeniu działalności w formie spółki, zamiast jednoosobowej działalności gospodarczej, może skutkować utratą możliwości skorzystania z korzystnych zwolnień podatkowych przewidzianych dla twórców i artystów.

Szczególnie dotyczy to sytuacji, w których artysta lub twórca rozważa przekształcenie swojej jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub inną formę spółki. Taka decyzja, choć może przynieść korzyści w innych obszarach, takich jak ograniczenie odpowiedzialności czy możliwości pozyskania inwestorów, jednocześnie oznacza rezygnację z preferencji podatkowych w zakresie VAT.

Przykład: Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością prowadzi działalność jako pracownia artystyczna i zatrudnia w tym celu malarzy oraz rzeźbiarzy, którzy prowadzą warsztaty artystyczne dla klientów. Pomimo tego, że zatrudnieni artyści mają wysokie kwalifikacje i świadczą usługi o charakterze kulturalnym, sama spółka nie może skorzystać ze zwolnienia z VAT, ponieważ nie ma statusu indywidualnego twórcy lub artysty wykonawcy.

Warto również zwrócić uwagę na fakt, że zwolnienie dotyczy wyłącznie podatników prowadzących działalność w formie jednoosobowej działalności gospodarczej. Oznacza to, że nawet inne formy prowadzenia działalności przez osoby fizyczne, takie jak spółki cywilne czy spółki jawne z udziałem kilku wspólników będących artystami, mogą napotkać trudności w skorzystaniu ze zwolnienia.

1. Analiza planowanej formy prawnej działalności pod kątem dostępnych zwolnień podatkowych
2. Porównanie korzyści wynikających z prowadzenia spółki z utratą preferencji VAT
3. Rozważenie możliwości prowadzenia działalności twórczej jako jednoosobowa działalność gospodarcza
4. Konsultacja z doradcą podatkowym w zakresie optymalnej struktury podatkowej
5. Monitorowanie zmian w przepisach podatkowych dotyczących zwolnień dla twórców

Alternatywne rozwiązania dla spółek w branży kreatywnej

Choć spółki nie mogą skorzystać ze zwolnienia przewidzianego dla indywidualnych twórców i artystów wykonawców, istnieją inne możliwości optymalizacji podatkowej dla podmiotów działających w branży kreatywnej. Warto rozważyć skorzystanie z innych zwolnień przedmiotowych przewidzianych w ustawie o VAT, które mogą być dostępne dla spółek.

Jedna z możliwości dotyczy zwolnienia dla podmiotów uznanych za instytucje o charakterze kulturalnym lub wpisanych do rejestru instytucji kultury. Takie podmioty mogą świadczyć zwolnione usługi kulturalne oraz dokonywać dostaw towarów ściśle z tymi usługami związanych. Uzyskanie statusu instytucji kultury wymaga jednak spełnienia określonych warunków i przejścia odpowiedniej procedury administracyjnej.

Spółki mogą również rozważyć skorzystanie z innych preferencji podatkowych dostępnych w ramach systemu podatkowego, takich jak ulgi w podatku dochodowym od osób prawnych czy możliwości amortyzacji środków trwałych wykorzystywanych do działalności twórczej. Choć nie dotyczą one bezpośrednio VAT, mogą przyczynić się do ogólnej optymalizacji obciążeń podatkowych.

Innym rozwiązaniem może być rozważenie modelu współpracy, w którym indywidualni twórcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą współpracują ze spółką na podstawie umów o dzieło lub umów zlecenia. W takim modelu twórcy zachowują możliwość skorzystania ze zwolnienia VAT dla swoich usług, podczas gdy spółka może pełnić rolę koordynatora projektów czy pośrednika w kontaktach z klientami.

Warto również pamiętać o możliwości skorzystania z małego podatnika VAT, który może być korzystny dla spółek o niewielkich obrotach. Choć nie jest to zwolnienie całkowite, może przynieść znaczące oszczędności w porównaniu ze standardowymi stawkami VAT.

Wnioski i rekomendacje

Analiza przepisów prawnych oraz stanowiska organów podatkowych prowadzi do jednoznacznego wniosku, że spółki nie mogą uzyskać statusu twórcy ani artysty wykonawcy w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych. W konsekwencji nie mogą one skorzystać ze zwolnienia z VAT przewidzianego w artykule 43 ustęp 1 punkt 33 litera b ustawy o podatku od towarów i usług.

Kluczowe znaczenie ma tutaj indywidualny charakter statusu twórcy lub artysty wykonawcy, który może być przyznany wyłącznie osobom fizycznym. Spółki, jako podmioty zbiorowe, ze swojej natury nie mogą spełnić tego wymogu, niezależnie od tego, jakie osoby zatrudniają czy z jakimi artystami współpracują.

Dla przedsiębiorców działających w branży kreatywnej oznacza to konieczność starannego rozważenia wyboru formy prawnej prowadzenia działalności. Jeśli głównym celem jest skorzystanie ze zwolnienia z VAT dla usług kulturalnych, prowadzenie działalności w formie jednoosobowej działalności gospodarczej może okazać się najbardziej korzystne z podatkowego punktu widzenia.

Jednocześnie należy pamiętać, że wybór formy prawnej powinien uwzględniać nie tylko aspekty podatkowe, ale także inne czynniki, takie jak ograniczenie odpowiedzialności, możliwości finansowania działalności, planowane perspektywy rozwoju czy preferencje w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem.

Najczęstsze pytania

Nie, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie może skorzystać ze zwolnienia przewidzianego dla indywidualnych twórców i artystów wykonawców. Status twórcy może być przyznany wyłącznie osobom fizycznym, a spółka jest podmiotem zbiorowym niezależnie od kwalifikacji swoich wspólników.

Nie, zatrudnienie artystów lub twórców przez spółkę nie daje podstawy do skorzystania ze zwolnienia z VAT. Kluczowe znaczenie ma forma prawna podmiotu świadczącego usługi, a nie kwalifikacje zatrudnionych osób. Spółka pozostaje podmiotem zbiorowym niezależnie od tego, kogo zatrudnia.

Twórca musi prowadzić jednoosobową działalność gospodarczą, świadczyć usługi kulturalne w rozumieniu przepisów o prawie autorskim, a usługi muszą być wynagradzane w formie honorariów. Dodatkowo musi mieć status indywidualnego twórcy lub artysty wykonawcy zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Tak, spółka może ubiegać się o status instytucji kultury, co daje możliwość skorzystania ze zwolnienia VAT dla usług kulturalnych. Wymaga to jednak spełnienia określonych warunków i wpisania do rejestru instytucji kultury prowadzonego przez odpowiedniego organizatora.

Tak, przekształcenie jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę oznacza utratę możliwości skorzystania ze zwolnienia VAT przewidzianego dla indywidualnych twórców. Spółka, nawet prowadzona przez tego samego artystę, jest odrębnym podmiotem podatkowym niemającym statusu indywidualnego twórcy.

Spółki mogą rozważyć uzyskanie statusu instytucji kultury, skorzystanie z innych zwolnień przedmiotowych VAT, optymalizację podatku dochodowego od osób prawnych, czy współpracę z indywidualnymi twórcami na podstawie umów cywilnoprawnych, którzy zachowują prawo do zwolnienia VAT.